De overgang

De laatste menstruatie wordt ook wel de menopauze genoemd. Deze term wordt vaak verward met de Engelstalige term menopause, terwijl de termen een verschillende betekenis hebben. In het Engels wordt namelijk het gehele proces van de overgang aangeduid met de term menopause, terwijl in België de term menopauze enkel betrekking heeft op de laatste menstruatie.

Als gevolg van de menopauze laat het vrouwelijk lichaam de vruchtbaarheid achter zich. De gemiddelde leeftijd is 52 jaar. ^[1] De meeste vrouwen komen in de overgang tussen hun veertigste en zestigste levensjaar. Wanneer de overgang precies start is mede erfelijk bepaald. Vrouwen wiens moeder vroeg in de overgang kwam, hebben zelf een verhoogde kans om ook vroeg in de overgang terecht te komen. Als je voor je 40e in de overgang komt wordt er gesproken van en vervroegde overgang.

Ongeveer 80% van het totaal aantal vrouwen dat in de overgang is heeft overgangsklachten. Toch hebben de meeste vrouwen geen moeite met de overgang en velen ervaren deze tijd zelfs als positief. Slechts 33% heeft werkelijk last van de overgang ^[1]. Welke klachten er met de overgang gepaard gaan, en in welke mate deze overgang klachten plaats vinden, verschilt per vrouw. Volgens Dorenda Van Dijken, gynaecologe verbonden aan het OLVG, zijn de meest typische overgang symptomen opvliegers en nachtelijk zweten. Deze klachten leiden vaak tot een soort domino-effect. Door het nachtelijk zweten, slaap je slechter, ben je overdag moeër en zul je bijvoorbeeld sneller last krijgen van stemmingswisselingen en hoofdpijn. Alle typische overgang symptomen en klachten die het gevolg zijn van deze typische overgang symptomen zijn hieronder opgesomd:

• Onregelmatige menstruatie
• Opvliegers
• Nachtelijk zweten
• Vaginale droogheid
• Stemmingswisselingen
• Hoofdpijn
• Verlies van libido
• Slapeloosheid 
• Opgeblazen gevoel

Volgens Dorenda van Dijken, bestaan er ook a-typische overgang klachten. Dit zijn klachten die niet door alle vrouwen in de overgang worden ervaren. Deze klachten worden niet perse gerelateerd aan de overgang en kunnen ook te maken hebben met het algemene verouderingsproces of andere oorzaken hebben. Een aantal voorbeelden hiervan zijn spier- en gewrichtsklachten, figuur veranderingen, huidveranderingen en andere klachten.

“Hoe lang duurt de overgang?” Is een vraag die veel vrouwen zichzelf stellen en waar geen eenduidig antwoord op te geven is. De duur van de overgang is namelijk per vrouw verschillend. Sommige vrouwen ervaren 10 jaar overgangsklachten, terwijl anderen er binnen minder dan 5 jaar vanaf zijn. Gemiddeld duurt de overgang 5 jaar. Omdat het proces van de overgang meerdere jaren duurt, kan de overgang worden onderverdeeld in vier verschillende fases:

• Pre menopauze – de gehele periode voor de laatste menstruatie, deze periode gaat vaak nog niet gepaard met klachten
• Perimenopauze – de periode rondom de menopauze, in tegenstelling tot de pre menopauze gaat de perimenopauze relatief vaak gepaard met klachten
• Menopauze – de term die de laatste menstruatie markeert
• Post menopauze – de periode die plaats vindt na de laatste menstruatie

Er zijn een aantal dingen die je zelf kunt doen om overgang symptomen te verminderen en/of beter op te kunnen opvangen: 

• Gezonde voeding – de overgang kan de stofwisseling vertragen. Als je tijdens de overgang precies hetzelfde eetpatroon aanhoudt, kan dit dan ook resulteren in gewichtstoename. Het is daarom belangrijk om een gezonde leefstijl aan te houden ^[2].
• Voldoende beweging – na de overgang maakt het vrouwelijk lichaam minder oestrogeen aan. Omdat dit geslachtshormoon bijdraagt aan de vernieuwing van het bot, zorgt minder oestrogeen voor botafname. Daarom is het belangrijk om tijdens, en voorafgaande aan, de overgang voldoende lichaamsbeweging te nemen waarbij de botten worden belast. 
• Voldoende nachtrust – je bent beter in staat om overgang klachten op te vangen wanneer je voldoende hebt geslapen.
• Overgangsconsulente – overgangsconsulenten begeleiden vrouwen die last hebben van overgang symptomen en richten zich vaak op punten als voeding, beweging en leefstijl.
• Acupunctuur en hypnotherapie – het is gebleken dat acupunctuur en hypnotherapie allebei mogelijk effectief zijn bij het verminderen van overgang symptomen zoals opvliegers en slapeloosheid.

Bovenstaande adviezen kunnen helpen om overgang klachten te verminderen. Heb je toch nog veel last en beperken de overgang klachten je in het dagelijkse leven? Dan kun je het beste even langs de huisarts gaan. Deze kan je meer informatie geven en eventueel medicijnen voorschrijven. Hormoontherapie zoals hormonale substitutietherapie (HST) is bijvoorbeeld een veelvoorkomende hormoonbehandeling. Deze behandeling vervangt de hormonen die een vrouw voor de overgang in grote hoeveelheden had. Raadpleeg je huisarts voor de voor- en nadelen van deze behandeling.

De informatie in dit artikel is goedgekeurd door medisch specialisten

• Dorenda van Dijken – gynaecoloog verbonden aan het OLVG, docent aan de opleiding voor menopauzeverpleegkundigen aan het Erasmus MC en voorzitter stuurgroep Womens Health van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG)
• Marije Geukes – gynaecoloog en deed onderzoek naar de overgang (Improvement of menopausal symptoms and the impact on work ability: a retrospective cohort pilot study; The impact of menopause on work ability in women with severe menopausal symptoms; The impact of menopausal symptoms on work ability)

Deze informatie in dit artikel is gecontroleerd door een specialist op het gebied van de overgang. Het is niet bedoeld om te worden gebruikt of als bewijs te dienen voor diagnostische of behandelingsdoeleinden. Neem contact op met je huisarts voor advies over een bepaalde medische aandoening.

^[1]   https://www.stjansdal.nl/folders/de-overgang

^[2]   Hart & Hormonen, Dorenda van Dijken & Janneke Wittenkoek